ENKHUIZEN – Het Zuiderzeemuseum heeft op 28 november de ijstjotter Sperwer in de Schepenhal van het binnenmuseum geplaatst. Het museum is blij met deze hernieuwde toevoeging aan de collectie.
Stephan Warnik, algemeen directeur van het Zuiderzeemuseum over de ijstjotter: “We hebben de afgelopen jaren de Sperwer met zorg in ons depot beheerd. Nadat de erven Witmond de ijszeiler op 26 juli 2023 hadden overgedragen aan het museum, hebben wij voorbereidingen getroffen om de ijstjotter klaar te maken voor presentatie. Het bijzondere houten scheepje is gerestaureerd en wordt nu tentoongesteld in de Schepenhal van het binnenmuseum, waar de grootste museale collectie schepen van Nederland op zaal te zien is. Hierbij zal er zoals afgesproken met de erven aandacht zijn voor het verhaal van de ijszeiler en de daarbij horende geschiedenis van de familie Witmond.”
De erven Witmond reageren als volgt: “Het is goed dat met de overdracht het verhaal van de ijszeiler en de daaraan verbonden geschiedenis van de familie kan worden verteld en aan toekomstige generaties kan worden doorgegeven.”
Een aantal onderdelen van het scheepje, onder andere de masttop en kluiverboom, hadden onderhoud nodig en zijn naar de werf en restaurateur in Friesland gegaan. Na restauratie heeft het scheepje een mooie plaats gekregen in de Schepenhal. Dat was gezien de veelheid aan masten en tuigage van de andere schepen die daar liggen, en de beperkte mogelijkheden die het museum heeft om met zulke grote objecten te schuiven, een behoorlijke operatie. Vanwege de moeilijkheidsgraad van de plaatsing, was het museum een dag gedeeltelijk voor publiek gesloten.
IJstjotter Sperwer, 18e eeuw
De ijstjotter Sperwer uit de 18e eeuw is speciaal gemaakt voor het ijszeilen. Dit houten scheepje is het oudste nog intacte exemplaar in Nederland. Het was een snelle zeiler die regelmatig te zien was op de bevroren Gouwzee bij Monnickendam. De ijszeiler is lang in bezit geweest van de familie Witmond, totdat Andries Witmond in 1943 met zijn gezin op transport werd gezet naar vernietigingskamp Sobibor, waar zij op 4 juni 1943 werden vermoord.
Het Zuiderzeemuseum kocht de ijszeiler voor de Rijkscollectie in 1951 van een Monnickendammer jachtclub eigenaar, zonder onderzoek te doen naar de herkomst van het schip. Al in de jaren zestig van de 20ste eeuw bleek dat de verkoper de ijszeiler op oneigenlijke wijze had verworven. Met herhaalde verzoeken van erfgenamen ‘opdat recht wordt gedaan aan de geschiedenis’ heeft het Zuiderzeemuseum toen niets gedaan. Nadat het museum op verzoek van de Museumvereniging een herkomstonderzoek uitvoerde in 2013 en de erven een verzoek tot teruggave hadden neergelegd bij het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen, volgde behandeling bij de Restitutiecommissie Cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog. Deze commissie adviseerde in 2015, daarin gesteund door het museum, om de erven Witmond in hun recht te herstellen.
De Minister nam dit advies over en gaf de ijszeiler terug aan de familie. De erven Witmond droegen vervolgens de ijszeiler weer over aan het Zuiderzeemuseum, vanwege het bijzondere cultuurhistorische belang van dit unieke schip.
Op de foto: IJstjotter Sperwer op zaal in het binnenmuseum, foto Andé Groeneveld
